Ababa A Sarita (Bukod A Putar)

NAGLUNIT A SILAP TI LUA

Sarita ni: Arielle

Nagtenganen ti sinegseggaanna nga aldaw- aldaw a pananggun-odna kadagiti arapaapna a nagpuonanna ti adu a rigat, suot a di mapugsa-pugsat a nangted silaw iti danana wenno desdes a nangtimon kanyana.

                Nabayag a buybuyaen ni Giselle ti langana iti sarming.Nakitana ti silap kadagiti matana- silap ti ragsak nga adda kakuyogna a liday.Agpada a ragsak ken ladingit ti mabuya iti rupana. Ngem, ti ragsak a rumbeng nga inna ipakita ket silelenged kadagiti naamo a matana a naarkusan ti naduma-duma a kolor a nangted ranyag iti kinalasbangna.

                Saan a naan-anay ti ragsak nga inna ik-ikutan.Ti pusona ket napwan sennaay. Iti kaungganna ket kasla adda kurang ngem dina masinunuo no ana. ti dayta a gundaway, saanna a naigawid dagiti luana a nagsasaruno nga immarubos iti pingpingna.Inkedemna dagiti matana ket kasla adda ima a nanglukeb kadagiti panid ti libro iti biagna tapnu agsubli iti lagipna ti napalabas.

                “Tatang!Tatangustunan!!Kaasyanyo ni nanang!” impukkawna ti napigsa kabayatan nga umar-arubos dagiti luana gapu iti naimatanganna.Agtigtigerger dagiti tuodna ket dagiti imana ket sitatangken a nanggemgem iti tugaw a kayo.

                Sangsangpetna nga aggapo iti pagadalan ket adda isunan iti makauppat a tukad ti sekondarya.Adayo pay lang ket mangmangngegnan ti napigsa a birngas ti amana, kasla gurruod a gumgumluong iti bassit a balayda, isu a pinaspasanna ti nagna ket timmamdag kanyana ti panangparparigat ti amana iti inana.

                “Agtalnaka man dita sika a babai, no dimo kayat ti mairaman!” nakatudo ti maysa nga ima daytoy kanyana.Agbasing-basing ti pannagna daytoy kabayatan a magmagna nga umasideg iti ayanna.“Sika! Sika nga aginlalaing!Sinnoka koma aya tapnu isuronak, a?” kinunana kabayatan nga itudtudo isuna daytoy.Malanglang-abna tay agat-arak a sang-aw daytoy. “Saan a gapu ta agad-adalka ket napangatokan!Amanak ket anakka lang isu a nalalaingnak pay lang no sika!”

                “Ustona koma metten, tatang,”mabutbuteng ti timekna. “saankay kadi a mabain kadagiti karruba?”

                “Agtalnaka konak, ket!Awan bibiangko kadakuada isu a saandak met rumbeng a bibiangan!” induron isuna ti amana isu a naidumeg isuna iti diding ti balayda.

                “Narding!”inasitgan daytoy ti inana ket ginuyodna ti gayadan ti bado ti asawana. “Saanmo a kabilen ti anakmo!” Iti dayta a panangguyodna ket naipatugaw daytoy isumet ti ginundawayan ti baket tapnu asitgan ni Giselle. “Giselle, anakko, umayka ditoy!” Simmurot ti balasang ket rimmuar dagiti dua, ket sakbayda a rimmuar, balbaliw a tinalyawda ti amana a dina ammo’t ar-aramidenna tapnu makabangon gapu iti nalabes a kinabartekna.

                “Intan anakko,”iti dayta a panagruarda ket naimatanganda dagiti karrubada nga mangbuybuya kadakuada.Awan panangtalyaw a dinalyasatda ti nailet a dalan tapnu makaadayuda iti pagtaenganda.“Nanang, papananta ngaruden?”

                “Diak ammo ngarud, anakko,”agtultuloy ti pannagnada agingga a nakitada ti kayo a pagtutugawan a nailansa iti mula ti mangarlubo nga adda iti iged ti karayan.

                “Nanang,”kinitana ti inana, ket kasla agduadua a kinunana, “ana ngata no inta latta ken Manong Ryan-en?”Kimmita ti inana kanyana, nabayag sakbay a simmungbat daytoy.“Nakababain anakko!”

                “Anya koma ti kabainyo nanang? Anakyo met isuna.”

                “Wen a, ngem adda pamilianan.Kababain met ken ipagmo. Mairamramanda lang. Natalna ti panagbiagda nga agasawan.”“Ket nanang, kasanota ngaruden?”

                “Anakko, ammok a marigrigatanka. Ngem, an-anusam latta ni tatangmon. Pagpaspasensyaam kadi lattan, a!”

                “Kayatyo a sawen nanang, agsublita pay lang idiay balay?” Kasla dina kayat a mangngeg ti sungbat ti inana ta ammona, ammona ti isungbat daytoy iti insaludsodna. Inturongna dagiti matana iti adayo. “Anya koma pay ngarud anakko. Awan met sabali a papananta.”

                “Ngem nanang,” kasla marigatan ti balasang a nagsao, “mamati kayo kadi nga agbaliw pay ni tatang?”

                “Anakko, ammok ti kayat a turungen iti kasta nga imbagam. Ngem, uray kasdiay ti amam, ammok nga agbaliw to met lang.”

                “Nanang, nabayagen! Ngem kaskasdi, isu met pay lang! Kunayo idi nga agbaliw to met lang ni tatang ngem pulos, uray maysa kadagiti nalaad nga ug-ugalyenna ket saan a nagbaliw!” Kayat ni Giselle a malukatan ti panunot daytoy.“Nanang, ustona koma metten ti panangpalpalubosyo kanyanan. Ikkanyo koma met ni tatang ti pagnakmanna. Kasano nga agbaliw no kanayonyo met a patpatunuynoyan ti kayatna?”

                “Giselle, kas iti konak, maawatak ti kayatmo a sawen.Ngem daytoy ti makonak, diak panawan ni tatangmo uray anyaman ti aramidenna!”Natangken ti panagsao daytoy.

                “Uray no pagaramidanna kayon ti dakes, nanang?Itulokyo kadi a kabkabilen naka latta ni tatang?”Nasakit ti nakemna iti dayta nga insawangna, ket saan a simmungbat ti inana.“Nanang, lukatanyo koma ti panunotyo!”

                “Ay-ayatek unay ni tatangmo!Diak kayat a mapukaw isuna, maawatannak koma!” Agpakpakaasi ti langa daytoy.

                Awan ti makunanan.  Ammona, uray anya ti ibagana ket nakarikep ti panangawat daytoy. Kinitana ti inana.Miningminganna a nalaing.Iti panangdiskridirna, kasla kamkamaten ti sagaysay ti buok daytoy nga uray nakatinggol.Dagiti imana ket pakakitaan ti milat a dadakkel a nagmarka iti kudilna a mangipasimudaag ti nakaro a panangmaltrato ti amana.Maasyan launay ni Giselle iti makitkitana a langa ti inana.Kasla kudkudduten ti kaungganna.Ngem ana ngarud ti maaramidanna ta saan met a dumngeg daytoy kanyana.Pinalipasda ti oras kabayatan nga agtugtugaw iti bangko nga adda iti sirok ti mangarlobo.

                Naulimeken ti aglawlaw.Agsangpeten dagiti mangngalap a napan nanilaw kadagiti bukatotda.Agsipngeten ket agpakpakadan ni Apo Init idiay laud.Ti bulan ket maragragsakan manen nga mangipakita ti ranyagna.Dagiti bitbituen ket siiisem nga aganda-andap met iti tangatang nga kasla mangibagbaga nga nagmayat ti agbiag iti lubong. Dayta nga kinaulimek ket napukaw idinta nagsao ni Nana Maria- ti inana.

                “Anakko, agawidtan ket rumabiin. Baka sapsapulenna ta ni tatangmon.”

                “Nanang?”Kasla saanna a nangngeg ti imbaga ti inana.

“Anakko, aw-awatennak koma lattan ket aw-awatem koma met latta ni tatangmon.” Kageddan dayta ket timmakder daytoy ket simmango kanyana a nagkuna: “Nu saan mo pay kayat ti agawid anakko, ditoyka pay lang ngarud. Ngem agawid kanto met lang, a?Diak kayat nga agparabii ka unay ditoy, wen Siakto met lang ti madanagan.”

                “Wen nanang.Agawid nakto la madamdaman.”

                “Innak ngaruden, anakko!”Pimmanawen daytoy.Binuya ni Giselle ti pannagna ni nanangna.Kasla agal-alisto.Naganges ti nauneg ti balasang sana naibaga iti panunotna…

                “Ni nanang met, uray pagaramidan la ngaruden ni tatang ti dakes, kaykayatna latta. Uray kasano ti panangibagbagak, saannak latta a denggen.”Kasla man makasangit ti balasang. Imbakalna ti panagkitana iti tangatang ket binuyana dagiti bituen.Ket iti dayta a panangkitkitana kadagitoy, kasla nabiag manen dagiti arapaapna, nanayonan ti pammatina ken pimmigsa ti pakinakemna.Nabayag isuna iti kasdiay a kasasaad agingga a napanunotanna ti agawid.Balbaliw isuna a naganges ti nauneg ket iti kasdiay a pinamay-anna, nabang-aran ti riknana.Timmakder isuna ket tinurong dagiti sakana ti dalan nga agturong iti pagtaenganda. Idi addan isuna iti arruangan ti balayda, nabayag sakbay a nagtoktok.Isumet ti panaglukat ti ridaw ket nakigtot ti inana idi makita isuna daytoy.

                “Giselle, addaka met gayamen anakko.Taammok no saan ka pay agawid.Umayka koma sukunenen, ket!”

                “Makariknaak ngamin ti bisinen nanang isu a napanunotakon ti agawid.”

                “Kasta kadi anakko.Ala ket, sumrekka ngaruden ta aggaoakon.Nakalutuak ti pangrabii tayon.”Linukatanna a naan-anay ti ruangan.Simrek ni Giselle ket inlawlawna dagiti matana.

Saanna a makita ti amana.Ayanna ngata daytoy?

“ Adda diay siledmi ni tatangmon, anakko.” Kasla sinungbatan ni nanangna ti saludsod ti panunotna. “Matmaturog dita datar itay sumangpetak.Riniingko ket imbaonko a mapan maturog isuna idiay siledmi. Saan pay ngarud a nangrabiin!”

                “Kasta kadi, nanang?”Kasla awan ganasna nga agdengngeg iti inana.Napan ngarud iti lamisaan nga adda iti abay ti tawa. Awan makuna a kusinada ta bassit lang ti balayda. Ti salas ken kusinada ket maymaysa ket adda lang dua a siledda- siledda nanangna ken ti siledna.

                Naggao isuna ti innapoy ket nangala ti sidaenna nga ikan a naprito nga adda iti tengnga ti lamisaan a nakaluban metlang ti maysa a pinggan.“Nangankayon, nanang?”Sinaludsodna ti inana kabayatan nga im-imaritanna ti ikan a sidana tapno ikkatenna dagiti siit.

                “Wen, anakko, nanganak itayen.Urayenka koma itay ngem konak a, baka dimo pay kayat ti agawid.Isu nga inyunak lattan.”Naalumanay ti panagsao ti inana. “Ala, ibati ka pay lang ngarud ditoy ta innak man biit agsakdo ket awan paginnawkon, naibos ngamin itayen.”

                “Siakton nanang!”Dagos a kuna ti balasang.“Siakto payen ti aginnaw kadagiti nanganan tayon. Inkay latta aginanan ta ammok a nabannogan kayo. Masapa kayto manen a rummuar no bigat, dikadi?”

                “Saanen anakko. Siakton ta ammok a nabannog ka met a napan nag-eskwela. Baka adda pay asaymentyo, isu latta ti ubraemon.”

                “Awan kanyak daydiay, nanang.Dakay ketdi a. Ammok a nangnangruna a nabannog kayo. Aginana kay met, a. Ala, siakto ti makaammo ditoyen nanang. Inkay maturogen, masapa kayto manen no bigat.”

                “Ay ket, no isu ti konam, anakko.” Sa timmakder ti inana. Madamdama ket timmalyaw daytoy kanyana.“Giselle…” Nabayag sakbay intuloy daytoy ti ibagana. “agyamanak anakko ti panangaw-awatmo.”

                Immisem ti balasang.“Wen nanang.”Intuloy ti inana ti agturong iti siledda nga agasawa. Idin ta napukaw ti imatangna, kinunana: “Agan-anusak nanang. Para kadakayo, anusak amin!”

                Kabigatanna, uray naladaw a naturog ni Giselle gapu iti panagaramidna kadagiti asaymentna iti pagadalan ket nasapa pay lang daytoy a nagriing. Rimmuar isuna iti siledna ket nakitana ti inana a madama mangisimsimpa kadagiti palangganana nga aramatenna a mapan aglako ti ikan.Timmalyaw daytoy iti ayanna idi mariknana nga adda mangbuybuya kanyana.

                “Ne, nakariing ka gayamen anakko.Ala, inka manganen kalpasanna ket agdigos ka tapno dika maladaw iti papanmo’t pagadalan.”

                “Ni tatang, nanang?” Kinunana ket kas iti namnamaenna a sungbat daytoy: “Adda paylang a matmaturog.”

                Tinurong ni Giselle ti lababo tapno agmulumog. Idi nalpas ket napan isuna iti lamisaan ket nakitana dagiti taraon a linuto ni nanangna: kinirog nga inapoy ken nagisar a kamatis a nalaokan ti itlog, sa nagtimpla daytoy ti kape nga awan gatasna.

“Adtoy gayam ti balonmo, anakko.An-anusam bassiten. Bay-am ta nayunak no bigat, bareng ado ti maganansyak ita.” Idin ta naiyawatna daytoy iti balasang ket dagos nga inawitna dagiti palangganana. “Innakon, Giselle,”sa nagtultuloy a rimmuar. “Wen, nanang!”Kinitana ti inyawat ti inana.Singko pisos. Ngem saan a nasakit ti nakemna no isu lang ti inted ti inana. Ammona nga ikalkalikagom ti inana a makaturpos isuna ti sekondarya uray no narigat ti panagbiagda. “No la koma agnakem ni tatang, no la koma agbalin a responsable nga ama, saan koma a marigrigatan ni nanang a mangisaksakad ti panagadalko!” kinuna ti balasang iti bagbagina.

                Intuloyna ngarud ti naisardeng nga obraenna koma itay: ti mangan. Idi nalpas ket impaknina dagiti naaramatna kalpasanna ket nagturong iti ruar no sadinno, adda ti bassit a makuna met a banyoda. Inleppasna ti nagdigos ken nagsukat tapnu agturong iti pagadalan.

                Pinunasan ni Giselle dagiti luana a nawaya nga immarubos kadagiti matana. Nasakit nga agpayso a lagipen ti napalabas no ti malagip ket mangted kenka ti ladingit iti agdama.Iti panangbuybuyana iti rupana iti sarming, adda nalagipna.Timmakder daytoy ket tinurongna ti tokador nga ayan dagiti arwatenna.Linukatanna daytoy ket adda sinarakna.Idin ta nasarakanna ti panggepna, inruarna daytoy.Iggemna ti maysa a daan a kahon.Linukatanna daytoy ket timmamdag kanyana ti maysa a kwentas a naaramid iti balitok, ken nagmarka iti naganna – GISELLE.Innalana ti kwentas ket inyabayna iti pusona.Inkedemna dagiti matana ket kas iti sigud, immapiring manen iti lagipna ti napalabas.

                Naladaw a nakaawid ni Giselle iti dayta a malem gapu iti ado nga inubrada idiay pagadalan. Iti panagawidna iti balayda, sinada isuna ti maysa a karrubada. Madandanagan ti langa daytoy isu nga naalyan met isuna ket ammona, dakes ti ipadamag ti baket.

                “Giselle, ni nanang mo, intarayda idiay ospital!Intarayda gapu ta nabagkong!”

                “Diak maawatan, Anti Ising.Ana ti kayatyo a sawen?” madanagan met isunan.“Kasano a nabagkong ni nanang?” saan a naigawid ti balasang ti panagarubos dagiti luana.

                “Napanna sinukon ni tatangmo idiay balayda Carlos ta nagbabartekda manen. Ket nadanunna nga aggaapa dagitoy. Saan a nagsardeng ni tatangmo a mangtabtabbaaw kadagiti kainumanna ket, nakapungtot dagitoy isu a bagkungenda koma ni tatangmo,ngem ti dakesna, ni nanangmo ti naala gapu iti panangigawgawidna ken tatangmo!” Atitdog a palawag daytoy.Kasla bimtak a bomba ti impadanon kanyana ti karrubada, kageddan ti pannakariknana ti panangbusor iti amana. Agar-arubos dagiti luana a sinaludsodna manen: “Ana nga ospital ti nangitarayanda ken nanang?”

                Dagos a naglugan ti dyip a naranaanna nga agpasentro ti balasang. Uray adda iti luganen ken kitkitaen dagiti tattao, kasla awan kanyana. Inruarna amin a marikriknana babaen ti panagsangit.“Ni tatang, ni tatang manen!”Kinuna ti panunotna.“Kanayon la nga isu ti mangmangted ti parikot!” Kinalubanna ti rupana babaen kadagiti dakulapna ngem no man pay kasta, saanna a nailenged ti panag-anug-og ti abagana gapu ti panagsangitna.

                Idin ta nakadanon iti ospital, sinaludsodna a dagos ti nakitana a nars.Inturong isuna dagiti sakana iti E.R. ti ospital.Idin ta umasideg isunan iti dayta a siled, nagannayas ti pannagnana.Nakitana ti amana a nakatugaw iti pagtutugawan.Dagiti ima daytoy ket adda iti ulona- pakakitaan nga adda problema nga ik-ikutanna.Idi mabatogna daytoy, innayad a timmangad ti ulo daytoy- agsangsangit dagiti nalabbaga a matana. Awanen tay nauyong a langa ti amana a no makainom ti nasanger ket kasla isu ti kalalaingan ken katatan-okan. Iti dayta a gundaway ket kasla natuktukan daytoy a bisokol.

                “Giselle,” kasla marigatan ti lakay iti panagsaona. Iggaman koma ti amana ti imana ngem saanna pay a naisaragid dagiti ramay daytoy iti lalatna ket dagosnan nga inyadayo. Kayatna a sungbatan ti amana ngem kasla natukkol ti dilana.Saanna a masarakan ti kayatna nga isawang. Adu ti kayatna nga ibaga ngem dina met mapagsisilpo. Intulokna a nagayos dagiti luana ta bareng babaen daytoy ket maipatarosna ken tatangna ti rikriknaenna.

                “Giselle!” timek daydiay ti am-ammona a nangpatalyaw kanyana iti naggapwanna.Nakitana ti sumungsungad a manongna, ti kakaisuna a kabsatna, nga umas-asideg iti ayanda.Madlaw iti langa daytoy ti panagdanag.“Apay, ana kadi ti napasamak?”Simmungbat isuna iti baet ti panagsangitna. “Nabagkong kano ni nanang, manong! Diak nadanon idan isu a diak ammo ti pudno a napasamak. Naammuak lang ken Anti Ising, isu ti nangistorya kanyak!”

                “Apay?Kasano? Ana a gapu?” agsasaruno ti saludsod daytoy ngem dina met masungbatan. Kinitana ti amana ket dayta nga inaramidna, nasungbatan ti saludsod ti kabsatna. Gapu ti nalabes a pungtot, ginuyod ni Ryan ti narugit a bado ti amada. “Sika!!! Kunak, kunak a dimo iramramanda nanang! Ngem apay?!”Imbirngas daytoy.

                “R-Ryan, anakko, ipalubosyo koma a makapagpalawagak!”Agpakpakaasi ti langa daytoy. Nagarayat met ti balasang iti ama ken kabsatna ngem saan latta a nagsardeng ti maudi.

                “Saannak nga aw-awagan ti anak,” natangken a kinuna daytoy. “ta mangrugi a pinagtalawnak, nilipat kon nga adda amak!” Nasakit ti nakem ti kabsatna isu nga inruarna amin a kaririknana iti amana. “Mangrugi iti kinaubingmi ken Giselle, impakitam kadakamin ti kina-iresponsablem nga ama! Ket agpatingga ita, saan ka pay a nagbalbaliw! Saan ka pay a nagpullo!” Kasla masegseggedan ti rikna daytoy isu nga insawangna amin a kayatna nga ibaga a nabayagnan nga ik-ikutan.“Pumanaw ka ditoy!Saandaka a kasapulan! Kabaelan mi nga uray dakdakami!” Sana innayon nga imbirngas: “Ala, pumanaw ka! Kagurguraka nga ama! Pumanawka!!!”

“Manong, ustonan.” ginuyod ti balasang ti ima ti kabsatna.

                Nabayag a miningmingan ni Narding ti anakna. Nagsinnublat kanyada nga agkabsat. Nakitana ti nalabes a gura ti inaunana kanyana ken ti anakna nga inaudi, saan pulos a timmalyaw kanyana- ammona ti rikriknaen dagitoy.

                Timmallugod daytoy iti pagayatan dagiti annakna ngem sakbay a naglikod, kinunana: “Pumanawak nu isu ti kayatyo.Ngem, No anyaman ti naaramidak kadakayo nga aggiina, mapakawandak koma.” Sa pimmanaw iti dayta a disso.Usto launay ti imbaga ti anakna a ni Ryan. Gapu iti kinairesponsablena nga ama, nalipatanna ti obligasyonna a kas padre de pamilya.Impalubosna a mapukaw ti respeto dagiti dua a putotna. Ammona a nagkammali isuna ngem dina maisublin ti napalabas. Ti la maaramidna ket ti agdawat ti pammakawan iti annak ken asawana. Naliday a rimmuar daytoy iti ospital ket tay bartekna ket kasla alibungubong a nagpukaw.

Iti uneg ti ospital, kinasarita ti mangngagas dagiti agkabsat.Kinuna daytoy nga masapol ti inada ti agas ta adu ti napukawna a dara.Nakasangit ti balasang ket immarakup daytoy iti kabsatna.

“Manong, diak kayat a mapukaw ni nanang! Diak kayat!” sa nagsangit unay ti balasang.

“Uray siak adingko, diak ipalubos.” kinuna ti kabsatna.

“Kasano ngaruden manong?Pangalaanta ti aramatentayo a pangbusbos ditoy ospital?”

“Makaammot ditan, ading. Basta ti nasayaat, makasapulta a dagos para iti dara ni nanang!” sa nagkudkod iti ulona. “Ngem, awan pay ammok a pangalaanta ti dara!”

Madamdama ket immibbat ti balasang iti arakup ken manongna sana ineggaman ti kwentas nga adda iti barukongna.

“Manong, alam daytoy, dakkel met siguro ti gatadna daytoy. Mabalinmo nga isalda!”

“Giselle, ammom kadi ti ibagbagam? Dayta ti insagot ni nanang kenka idi nagturpos ka ti elementarya- isu ti inyur-urnunganna unay tapnu la adda maisagutna kenka, kalpasanna, kayatmo nga…”

“Awan bibiangko,manong! Agpayso, napateg kanyak daytoy a kwentas, ngem napatpateg kanyak ni nanang! No kasapulan nga mapukaw kanyak daytoy kasukat ti biag ni nanang, sipapalubosak!”

“Ading...” miningmingan a nalaing isuna ti kabsatna kalpasanna ket innalana ti iyaw-awatna a kwentas.

Makaisem-a-makasangit ni Giselle iti dayta a pananglagipna ti napalabas. Napan iti sangwanan ti sarming ket inkabilna tay kwentas iti tengngedna sana binuya ti langana. Dinan to pulos malipatan ti nagbalin a paset daytoy a kwentas iti biagna ket ingkarina iti bagina nga alwadanna daytoy a kwentas nga insagot ti inana kanyana.

Madamdama ket naglukat ti ridaw iti siled nga ayanna.Nakitana babaen ti sarming nga sangsangwenna no siasino ti nangilukat daytoy. Nakitana ti nasam-it nga isem ti simrek ket sinubalitanna met daytoy ti kapadana nga isem.

“Nagpintas ka, anakko.”Maragragsakan ti langa ti simrek. Tinalyawna daytoy sana kinuna: “Agyamanak, nanang! Agyamanak unay kadakayo!”Kimmita daytoy iti rupana.“Maragsakannak launay para kenka anakko!”

“Nanang..”Agarubos manen dagiti luanan.Pinunasan daytoy ti inana babaen kadagiti imana.“Dika man agsangit ket, ne, mabasa ti pingpingmon! Baka lumaad ka!”

“Ni nanang met!”Inarakopna daytoy.“Ipatpategka unay-unay nanang.Ipatpategka unay!”

“Ipatpategka met unay anakko! Dua kayo ken manongmo!” Siraragsak a kinuna daytoy.“Agyamanak iti Apo ta naikkannak ti annak a kas kadakayo a maipanpannakkelko unay!”Kalpasan nga immimbag ti inada ket idiay balayda manongna ti nagtalinaedandan.Ngem idi umimbag ket nagkalikagum daytoy nga agsubli iti sidong ti amada.Awan naaramidanda nga agkabsat no di pabus-uyan ti kayat ti inada.

“Hay, ag-dramatay kadi manen?” Tinalyawda ti nagsao ket nakitada ni manongna- nakaisem nga agingga iti lapayagna ken nakabannikis pay daytoy. “Ni manong met, mangperdi ti eksena!” Sa naggegeddanda a nagkatawa.

“Intayon ket baka maladaw tayo!”Inyawis ti inada sada nagsasaruno a rimmuar ngem inggawid isuna ti kabsatna.“Giselle, kablaawanka ading!Ita, makunak a naarpatmon dagiti arapaapmo!”

Immisem ti balasang sa nagkuna; “Agyamanak manong. Ket agyamanak met kenka ta sika ti timmulong kanyak iti pananggun-odko kadagiti arapaapko.”

“Sika met, nakaturposka gapu ta nasiribka. Ket, ipanpannakkelka a kabsat!”

“Agyamanak manen manong! Ken nangnangruna a pagyamyamanak ti Apo ta saannak a binaybay-an. Inwawannak iti dalan a rumbeng a turungek ket dina impalubos a nagwaywayasak.” “Agpayso ta kunam, ading.”

Naginnesemda kalpasanna ket rimmuarda iti siled.Simmabat kanyana ti kaanakanna nga agtawenen ti tallo.Nakaisem daytoy ket makunana a kaing-ingas launay daytoy ti kabsatna,ket binisongna ti pingping ti ubing.

“Kablaawanka ading iti panagturposmo!”Impasaruno a dagus ti ipagna.“Agyamanak met manang!” kinunana.

“Ala ket, intayon. Narigaten no maudi ti comlaude tayo, dikadi!” ni manongna.

“Isuman ti kunak.” ket nagsasarunoda a rimmuar. Ngem nagsardengda idi adda malagip ni Giselle.“Aguraykayo!” Kimmitada amin kenkuana sa nagsaludsod ti inana. “Apay anakko, adda kadi nalipatam?”

“Wen nanang,” nabayag sakbay a pinasarunnuanna. “mabalin kadi nga intay bassit pasyaren ni tatang?” Nagkinnita dagiti sinaludsudanna. Nakitana ti panagtung-ed ni manongna ken nanangna.Tinurongda Giselle ti dalan nga agturong iti ayan ni tatangna. Idinta makadanonda iti sangwanan daytoy, nabayag sakbay a miningmingan daytoy ti balasang.Madamdama ket nagsangit daytoy ket nagparintumeng.Inarakupna ti nalamiis a semento- ti pantion ti amana- a nakaidulinan daytoy.

“Tatang!!Tatangko!!!”Agsangsangit ti balasang. Inyaprosna dagiti dakulapna iti semento a napintaan ti puraw, agingga iti naurkit a nagan ti amana- LEONARDO ILAGAN, ket iti dayta, naganug-og manen ti balasang. Natay daydi tatangda gapu ti panagdanum ti barana gapu iti nalabes a panaginom ti arak , walo a bulanen ti napalabas. Ngem uray idi maimansayag daytoy ket dida napan kinita nga agkabsat gapu ti sakit a nakemda kadaytoy.

“Tatang, pakawanendak koma. Pakawanennak iti panangbus-oyko iti bagik a pagtalinaeden ti gura ken sakit ti nakemko kadakayo.Nga uray idi nauyos ti biagyo ket nagpatangkennak pay lang. Pakawanendak tatang! Ammo ti Apo no kasano ti panangipategko met kadakayo no pay kalkalubak gapu kadagiti dakes nga impakpakitayo kanyak, kanyami ken manong ken nanang! Saan a naan-anay ti ragsakko ita no man pay makuna a nagun-odkon ti kalkalikagumak a ballaygi ta awan kayon iti sidongmi kada nanang, tatang! Huhuhu…”

“Tatang,”Kinuna ni Ryan iti panunotna.“Pakawanendak koma met. Ammok, nakadakdakkel ti basolko kadakayo gapu ta ginurguraka idi, gapu iti panangiduldulinko iti pusok ti pungtot a rumbeng a diak inaramid!Pakawanendak koma tatang!Pakawanendak!Ket, pinakawankay metten!” Pinunasna dagiti lua a mangrugi nga umarubos iti matana.

“Annakko,” innala ti inada ti atensyonda. Agsangsangit met daytoy. “agyamanak ta napakawanyo met laeng ti amayo!Ammona a dakkel ti nagkuranganna kadakayo nga agkabsat. Binigbigna ti basolna, ket sakbay a nauyos ti biagna, ninamnamana a malak-amna koma met ti pannakawanyo.Ket agyamanak ta impaayyo kanyana dayta a dawdawatenna. Ammok, maragragsakan unay isuna sadino man ti ayanna ita!” Ket naggiinnarakupda a tallo.Iti dayta a gundaway, nagangin ti naidumduma.Narikna dagiti tallo ti nalamiis nga angin nga immarakop kadakuada.Nagkikinnitada iti tunggal maysa kalpasanna ket naggiinnisemda ta ammoda, iti dayta a gundaway ket kadwada ti amana.

Nakaisem dagiti tallo a pimmanaw iti dayta a disso.Iti kaunggan ti balasang ket napalaos ti ragsakna. Makunana a nakagasgasat isuna ta uray anyaman dagiti napasaranna ken ti pamiliana a pannubok ken allawig iti biag, saan a nagbalin daytoy a rason tapnu umibbat isuna kadagiti arapaapna. Ti naglunit a silap ti lua ni Giselle ket napunasen babaen ti naan-anay a panangpakawanna daydi tatangda, ti silap ti luana ita ket naidumduma ti ranyagna- napwan namnama iti masakbayan ken pammati iti kabaelanna nangnangruna iti bileg ti Namarsua,a daytoy met ti nagbalin nga igamna tapnu magun-odna ti natalingenngen a panagbiag nga ar-arapaapenna para iti bagina, nangnangruna iti pamilyana.-O

WAKAS

                                                                                Daydi Bunga

                                                                        Sarita ni:

                                                                        Celle

              Agregregen dagiti bulbulong a mahogany ti pantion a daldalusan ti maysa a panglakayen nga agnaed iti asideg ti kamposanto ti Vigan. 

           “Sika ni Tata Ewing?” saludsod ti maysa a lalaki nga agtawen siguro ti innem a pulo ket lima.Miningmingan ti agdaldalus ti lalaki. Nataer,nadalus ti arwatna ken nalabit a kitkitanna ti lapida ni Steve “Oscar” Florez.

           “Wen sir siak ni Tata Ewing. Ania kadi ti masapulyo wenno maaramidko?”timakder sa nagsao.

            “Awan Tata Ewingngem kua, kayat kay laeng koma a maam-ammo,”inyawatna ti imana a kas pannakaalamano. Nakita ti lakay ti kinamanagrespeto daytoy a tao.

               Nasipngeten idi agtuktok ni Nico iti balay. Diak unay mailasin ti rupana gapu ta awan silawmi.Nariknak  a kasapulanna ti tulong ket inannugotko ngarud a simrek.

             “Daytoy kape tapno pumudot ta rusokmo barok,” inyawatna ngarud diay napudot a kape.              

             “Agyamanak tata,” marikna ni Nico ti pudot nga umuneg iti bagina ket uray laeng a nabang-aran daytoy iti iyiinomna.

              “Apay ania ti kinuam barok?” nasaludsod ti lakay gapu ta nakarugrugit a simmangpet ken nariknana ti bannogna. Saan a timmimek ni Nico. Immulimek ti aglawlaw, narikna dagiti dua ti lamiis nga angin a sumagid kadagiti kudilda. Sigud a timakder ni Tata Ewing a napan nangirikep dagiti tawa.

              “Agnaedka pay laeng ngarud ditoy uray mano aldaw laeng. Ammok a nataltalgedka bassit ditoy barok,” kinuna ti lakay.

               Umanay laeng nga agnaed ti uppat a tao iti ayanda. Ken addaan met ti dua a sagumbi. Nadalimanek ti balay gapu ta awanan unay ti alikamen daytoy. Nasayaaten tay manganda ti mamintallo iti kadaaldaw ken addaanda ti apagisu a taraon. Kasta ti nadlaw ni Nico kabayatan ti pinagnaedna iti poder ni Tata Ewing.

               “Umaykan barok ta mammigattayon,” kinuna ti lakay.

               “Wen tata innak paylaeng biit agbanyos,” insungbat ni Nico.

                “Alawen barok tapno mabang-aranka,” insublat ni Tata Ewing.

                 Agsarsarita dagiti agasawa idi mapan ti saritaan maipanggep kenni Nico. Nagsardengda met laeng a nagsarita idi makitadan nga umasidegni Nico’n iti panganan.

                 Ginuyod ni Nico ti maysa a tugaw a daanen gapu iti kinakusnaw ti marisna sa gimmaw-at ti innapoy ken sidaen nga itlog.

                “Agpakadaak koma tata ta rummuarak damdama adda laeng papanak a nasisita,” kinuna ni Nico di malpas na nga ikkaten ti kutsara nga insubuna. Kimmita ti lakay ken Nico, “Papanam ngarud barok,” insaludsod ti lakay.

“Idiay ayan ti gayyemko tata,”insungbatna.

Rummuar ni Nico iti balayen idi pagunnian isuna ni Tata Ewing. “Agannadka barok”, inpakamakamna.

“Agyamanak tata,” inyisem ni Nico. Inyaksaw ngarud ni Nico ti maysa a sakana ket nangrugi nga umadayon. Nakasurot latta ti mata ti lakay kenni Nico agingga idi agpukaw.

               Nasayaat ni Tata Ewing kenni Nico gapu ta malaglagipna daydi natay a putotna. Nagawidda kalpasan a naitabon daydiay putotna.Ata awan kuartada a mangibiyahe ti anakda.Naala ti bakrangna ti naiyaw-awan a bala ti paltog.Intarayda daytoy iti ospital ngem awanen ti amin.Natamaan ngamin dagiti vital organ ti ubing isu nga awan naaramidan dagiti mangngagas.

Napanda idi nagbakasyon idiay ayan ti pamilia ti asawana idiay Bagong Silang, Novaliches. Malagipna paylaeng ti amin.

            Addan idi ni Imbot iti maikalima a grado iti pinagbasa. Isu ti inbagana ti kayongna ta agsarsaritada maipanggep kadagiti annakda.

           Idi kellaat a nagpakada ni Imbot a mapan makiay-ayam iti ruar ti balay. Nakaissem pay idi pumanaw ta adu kanon ti gagayemna. Naragsakan met idi ta addaan sigud gagayyem dagiti annakna.

Madama idi ti innawna idi aduti mangngegna nga agpukpukkaw kada agaariwawa iti kalsada. Binugwanna ti imana sa napan nagpunas idiay ayan ti ref, ta kayatna a mapan kitan no ana’t ubrada iti ruar.

         Idi sumrek ti ipagna ni Toyang agananug-og daytoy a kasla napakapsutan pay ketdin nga agsangsangit. “Kuya Ewing ‘yung anak ninyo si Imbot nabaril,” agsangsangit a nakaapput ti imana iti rupana.Kasla nagsardeng amin a lubongna idi mangngegna dagitoy a balikas.Nagmulengleng, di nagbayag kellaat a nagtaray a napan iti anakna. Idi nakitana ni Imbot a nakadaluppasay daytoy iti luppo ti inana. Uray la induronna amin a madalapusna a tao idi umasideg daytoy.Binagkatna a sigud ni Imbot, intaraynaiti kaasidegan nga ospital. Sorry po, dayta laeng ti naudi a balikas a nangngeggan ni Tata Ewing.

         “Hoy!” inbugkaw ni Selang a baketna.

“Ania ti mulmulenglengamdita dika koma aggarawgaraw tapnon dika aglaladot.”

          “Wen baket ania ta mangkikigtotka met,” nakadumog a saona sa timmalaw.

          Napanna innala ti tsinelas idiay likod ti balayda sa nagturong a sigud iti kamposanto tapno agdalus. Isu ti pangal-alannati bassit a kuartada para iti pamiliana. Nagturong met ni Selang iti paglabaan ta adda nagpalaba kanyana.

      Malemen idi sumangpet ni Tata Ewing.

“Gem! Gem!” sinapulna ti anakna, rimmuar ni Gem manipud iti paglutuan.

“Apay tang,” insaludsodna sana inpasaruno ti “nakalutoakon agidasarak laengen ta mangantayon.”

“Ni nanangmo,” dinamag ti lakay.

“Agisalsalpay. Umuna tay kanoa mangan kada Gessie’n tang. Leppasenna pay kano tay ubrana,” insungbatna a nakaiggem ti pingpinggan.

“Agurayka ngarud ta innak man bassit agbuggo ti ima satayonto mangan. Ayabam latta ni adingmon,”kinuna ti lakay.

            Apagisu a rummuar idi napasungadanna ni Nico. Napanna sinabat daytoy.“Sumrekka lattan barok ta mangantayon‘ton.Innak laeng koma bassit agbuggo.Ti ammuk itayen ket saanka nga umayen.Alawen barok sumrekkan,” agsasarruno a sao ti lakay.

“Ngamin tata ti ammok itay ket mangrugiakon ti panggedak ngem nakasaritak ti gayyemko, inbagana met nga agurayak laeng kano,” inlawlawagna.

“Kasta laeng nga agpayso no agsapsapulka ti panggeddan kasapulan ti anus,” inaprusanna ti abagana a kinuna.

“Ala umunegka ketdin ket nakaidasar ni Gem’en,”inpasarunona.

“Wun ngarud tata,”insumbatna.

            Ikkatenna ti sapatosna idi nakita ni Nico ti maysa nga ubing a rummuar idiay bangir a sagumbi. Agtawen siguro daytoy ti dose.Saanna nakita itay bigat gapu iti pinagal-alistona.Mingmingminganna ti ubing idi kellaat nga adda nadlawna. Addaan sabali a garaw ti ubing, di mailinged daytoy .

            “Ne,manong addaka met gayam dita. Maykan ta mangantayon,” kinuna ni Gem.

            Nakigtot idi kellaat a nagsao ni Gem. Naikkat ti pinagkitanaiti ubing.“Wun adding,” kinunana nga immasideg.

            Ket inyam-ammo ngarud ni Gem ti kabsatna a ni Gessie.

“Anusam daytoy sidaenmi barok a rangaw ti kamotig,” inbalikasna.

“Naimas man daytoy tata aglalo no kaal-ala,” insumbatna sa simmubo.

“Ni nana gayam?” inpasaruno a saludsodna. Inbaga ni Tata Ewing a leppasenna paylaeng kano tay ubrana.

            Agin-innaw ni Nico idi umasideg ni Selang.

“Mangankan nana,” kinunana sana indasaran ti makan.

“Agyamanak barok,” immisem sa nagsaludsod.“Ania ti naganmo itayen.”

“Nico Rosalez,nana,” insungbatna sa simmango a nakisarita pannakipakita ti panagrespetarna.

            Maturog ni Nico’n idi umasideg ni Nana Selang .

“Daytoy ti pungan ken ules,” inyawat ti baket.

“Agyamanak nana,” mababain a balikasna. Isem ken imperengna dagiti matana. Nalag-anan met bassit ni Nico gapu iti inpakita ni Nana Selang kenkuana.

Agsarsaritada Nana Selang ken Tata Ewing idi naturog dagiti annakdan. “Nakasaritak itay ni Nico maipapan tibiagna,” kinuna ti baket.

“Ania ngarud ti inbagbagana,” kasla magagaran a saona.

“Naggapu kanoisuna manipud Manila ngem agnaed isuna idiay La Union,” nagballikid a simmangu ken Tata Ewing.

Awanen ti nagannakna, maymaysa ni Nico a mangsagsagrap ti rigat ti biag. Nabayagen a nakainanan ninanangna gapu iti sakitna a mayuma. Adu idi ti nagpatulunganda ngem awan latta ti naaramidan ti medisina gapu ta daytoy ti rumbeng ken mabalin a plano ti Dios.

Daytoy laeng ti mangpappapigsa kenkuana.Dinan napuotan ti amangna.Dinan ammo no ayanna daytoy. Ultimo a naganna, saannanga ammo gapu ta di kayat ni nanangna ti agistorya maipanggep ti amana.

“Isu’t inyistoryana kanyak,” kinuna ti baket a kasla maapektaran. Naulimek laeng met ti lakay a dumdumngeg.

Kellaat nga adda nalagip ti lakay. Ni Biniang, daydi dati a kaayan-ayatna, nasikuganna daytoy ngem dinan nakita pay ti putotna gapu ta nadisgrasya kano dagitoy idi agbiyaheda nga agawid. Isu laeng ti nadamagna.

“Naturogkan?” saludsod ti baket kenni Tata Ewing sana iniggaman ti rupana. 

“Maturog ta kadin baket ket rabiin,” kinuna ti lakay pinangyaw-awannatay riknana. Nagsikig a limmikod ken inkidemnan ti matana.

Narikna ni Nico ti linnaaw ti agsapa nga immapprus iti kudilna. Indalikepkepna dagiti dua nga imana sa kimmita iti aglawlaw. Nadalapus ti matana daydiay orasan a nakasabit idiay teddek. Manggegna unay dagiti tik!tik!tik! daytoy a relo gapu iti kinaulimek ti paraangan.“Alas kwatro pasadon,”kinunana iti bagina. Napanunotna a mapan agluto ti taraonda ta awan met pay ubrana.   

Pimmidot  ti kayo a pagsungrod ti dalikan. Saan isunaa nairwam ti kastoy nga ubra isu a nagbayagna a nalpas.Nasurok a tallopulo a minuto ti inibusna kadaytoy.

Di nagbayag nakadasaren dagiti makan. Sanga pinggan a bassit a girit ken dua a payless  nayonna payen ti innapoy.

Apagisu a rummuar ti lakay idi makitana a nakaiggem ni Nico ti sangatasa a  kape ken dagiti makan a naluton. “Aywen tata naglutoak latta itayen tapno met adda ubrak. Despensarendak no nabiangak dagitoy alikamenyo,” nakapsot a balikasna.

“Saan, agyamannak ketdi ta nakalutokan barok,”  inyisemna ti lakay. Dimmukot dagiti ayan ti tasa tapnon agtempla ti napudot a kape.

“Nakalutokayo met gayamen,” kinuna ti baket a  nakaiggem iti lata nga arinola.

 “Ni Nico ti nangusina,”kinuna ti lakay sa kimmita ken Nico.

 “Ala aguray kayo ngarud ta innak lang ibelleng daytoy,” kinunana nga inngato diay iggemna.  “Innak pay agmulumog,” inpasarunona.

Naawanen iti panunot ti lakay maipanggep iti damagenna kenni Nico itay.

“Ingkay agmulumogen ta mangantayon,” binaonna dagiti annakna.

Uray narigat ti pinagbiagda, dakkel ti pinagkitana kadaytoy a pamilia gapu ta uray ordinario laeng ti kanenda naragsakdan ken iti pagbilibanna unay ket agsasanguda kanayon ti panganan. Kastoy la unay ngamin ti tarigagayna idi sibibbiag pay ni nanangna. Kayatna ti mangan nga adda ni tatangna. Umapal isuna ti kastoy a pamilia. Adda met ragsak a nariknana gapu ta naibilang isunan ti pamiliada.

 Aldawen idi agtugtugaw ni Nico iti paraangan. Napalaus la unay ti iliwna man ken nanangnan. Kastoy ti mariknana no awan ub-ubraenna ken masingaen.Isu a nu mabalbalin kayatna koma latta ti agubra.

Pinilitna nga inpasnek ti pinagkitana iti garaw ti aglawlaw tapnon mailiwliwagna ti riknana.Nangngegna dagiti ayam a makatagari simmurot ti matana kadagitoy.Kasla aggaayam dagitoy, naragsak iti pinagkitana. Makisalsala met dagiti bulbulong ti kaimito gapu iti angin.

Sinintirna ti balay.“Mayat daytoy nu matarimaan bassit,” kinunana iti bagina.

Timakder a nagna isuna ta mapan koma agwatwat idi natalliawnada Tata Ewing ken dagiti annakna.

Nakadalupisay ni Gessie ken adda inkabil ti lakay a kutsara iti ngiwat ti annakna sa nakaiggem met ni Gem iti sangabaso a danum. Daytoy ti nakitana a pustorada.

Nagdardaras a nagtaray ni Nico a dimmukot iti ayanda. “Apay Tata?” saludsodna a matartaranta.“Immatake man ti sakitna a kissiw.Dika agdanag barok.Siak ti akin riribuk kadaytoy,” kinuna ti lakay. Nakamulengleng lang ni Nico ngem malasin a madandanagan paylaeng.

“Tang,” kinunana ni Gessie a napakapsutan. Uray lang nabang-aran dagiti tao iti aglawlawna. Binagkat ti lakay ti anakna a napan impan iti papagda.

Napan met pimmidut ni Nico ti sigarilyo diay nangidissuanna itay. “Inbag pay ta adda nabati a maysa,” kinunana iti bagina. Sinindianna daytoy sana inngato ti maysa a sakana ayan ti kayo a kasla matartaranta.

Idi adda madlawna a kasla adda tao iti likudna.

“Ni Tata Ewing met la gayam,” kinunana. Ulimek lang dagiti dua ngem kasla adda kayat nga ibaga dagiti matada.

“Ania’t kasasaad ni Gem’en Tata,”saludsodna a saan makatalna. “Mayaten barok  gagangay kanyamin,” nabang-aran a sungbatna.

Nairwamda ngamin nu umataken ti sakit ti anakna.Nu pay kasta ada latta danagda.

Nabayag a nagsaksakit ni Gessie ket nagkumbolsion ti ubing. Inpaagasda ti pampamayam gapu ta awan kuartada.Agngato agbaba ti gurigorna ngem adda inted ti pampamayam nga agas isu iti inpatpatumarda kanyana, manipud idi nagtaud iti kastoy a sagsagrapenna. Kasta’t imbaga ni Tata Ewing.

“ Saanyo pay ngarud pinadas nga immasideg iti mangngagas a, tata,” maasian a damagna. Nagwingiwing a nagdumog langti reaksion ti lakay.

Nagulimek lang met ni Nico ta kasla mabainen nga agdamag pay. Kinutingtingna ti selpona.Tapnon maiyaw-awan daydiay a banag.

 “Ala adda gayam lima a  mensahek,” kinunana. “Pare inton bigat agsaganakan sapaem umay ah,” daytoy ti sao a nabasana.Naminlima a naulit daytoy a text. Madanagan siguro ti gayyemna ta saan met a sumungbat. “Wen pare,” isu lang ti inpindotna a sungbatna.

Sigud a nagpakada ni Nico kenni Tata Ewing. “Tata mangrugiak kano to no bigaten,” naragsakan nga adda buteng iti rupana.

“Dika agbuteng kadwam ti Dios iti inaldaw-aldaw,” pammagbaga ti lakay.

“Agpayso dayta tata,” immannugot a saona.

Nagna ti aldaw, isu la isu ti ubrada. Mapan ti panggeddan ni Tata Ewing, mapan met aglaba ni Nana Selang. Makaammo met dagiti annakdan a mabati. Kastoy latta ti likus ti

inaldaw a naglabas.

Simmangpet ni Nico idi agsipngeten. Nakaiggem daytoy ti dua a dakkel a supot. “Napannak naggatang ti makan ken bagas tata isu a nabayagak nagawid, ” pinangilawlawagna.

Nakita ti lakay nga adu unay ti ginatangna a taraonda.Adu a klase ti makan.Payless,delata, itlog , hotdog ken dadduma pay. Pati dagiti rekado ti maluto ket ginatangna.

“ Barok inggatangmon sa met amin a kuartamon,” salusodna a masmasdaaw.

“Saan tata, adda pay met nabati a para kanyak. Inbalesko lang met a tay kinaimbagyo kanyak,” sungbatna a nakaisem. “Saan kammetnga  dumawdawatti sukatna barok ngem uray nu kasta agyamannak ngarud kenka,” immisem met a balikasna.

“Simmangpetkan barok,” kinunana met ti baket a serserrekna. Inpadamag met dagiti annakna maipanggep diay grocery  ni Nico.

“Kasta aya, ala ket agyamankam ngarud kenka a Nico,” naragsakan a saona. Isem a dakkel ti sungbat ni Nico. Nagparang tay aglemlemeng a kallidna.

Naisem ni Nico. Nataer daytoy gapu ta dadakkel ti bagina. Apagisu lang iti maris ti kudilna, moreno kunadaman. Natayag ngem bassit ti rupana. Maibagay met kanyana. Agparparintumeng dagiti kurimatmatna ngem iti matana, kasla adda aglemlemmeng a ladingit paylangti napalabas.

“Adda met gayam kallidmo. Agpada kay kenni lakay,” intudona sana sinagid. Nagkatawada amin uray bassit lang daydiay a banag.

Pasado alas otso ti rabii idi nadanun ti lakay nga agtaktakder ni Nico iti ruar. Ditoy ngamin a magustuan ni Nico a pagibusanna ti oras ta nalamiis kano.

“Aywen tata rummuarak damdama alas nuebe ituloymi lang tay ub-ubrami,” agduadua a nagpakada.

 “Rabiin, adda paylang ubrau?” sinaludsodna sa kimmita iti dua a mata ni Nico. “Wen ngarud tata ngem isu ngamin ti patakaranda idi sakbaynak simrek,” inrasunna a kasla madandanagan.“Kasta kadi barok,” nalawlawagan.“Wun tata,” kinunana.

Bigaten idi nakapuot ti lakay. Napanna a sigud kinita ni Nico iti ayanna. Nasdaaw ta apay awan, ket malagipna a napanna lang linuktan idi rabii.

“Baka nasapa a napan nagubra,” kinunana lattan ti unegna. Rimmuar isunan iti sagumbi a pagturturugan ni Nico. Napan nagluton ti lakay.

Nagtuloy ti aldaw nga ordinario laeng.Sumungad ti lakay diay balayda naggapu manipud ti kamposanto idi makitana nga adda kasarsarita ti baketna a lalaki a nataengan.Tinarastasna ti nagna tapno maamuanna ti gagaran diddiay a lalaki ngem alisto a nakapanaw daytoy.

“Asino daydiay immay?Ania ti gagarana daytoy,” sigud nga insaludsod ti lakay saanna payen indiso ti iggemna a kumpay.

Uray la nakigtot a timmaliaw ti baket ta saanna a namnamaen a simmangpet ti asawana.

“Adda sapsapulenna nga agnaed ditoy nga Alex. Dinamagko’t apelyidona ta baka adda idta daya ngem dina kano met ammo, sa ipapilitna nga idtoy kano. Mariknak ti matana a nakapappapati dagiti  ibagbagana ken dakkel ti pinagtalekna nga ditoy diay ibagbagana isu nga agsidsidaawak,” inbagana.

Nagpanunot ni Ewing. “Baka ni Nico ti sapsapulenna?” dimakkel dagiti matana.

“Sinaludsodko itay saan kunana met, nagpakadan a sa timmalaw,” intuloyna ti lutlutuenna.

Rabiin ngem dipay simmangpet ni Nico. Nadanunen ti bigat.

Mapan agubra ti lakay idi sumangpet ni Nico. “Kalkalpas ti ubrak tata,” nabannog a kitana.

“Sumrekka ngarud ta inkan mammigat,” kunana a maasian.

Kimmaot ti bulsana. Inyawatna ti kuarta ken Tata Ewing. “Apay ananwek daytoy barok,” salusodna a masdaawan.“Ipaagasyo ni Gessie, tata,” panakaseknan a saona. “Agyamannak barok nabayagko idin a kayat ipaagas ngem awanan kammet”, tinilmonan ti dayawna gapu ta magagaran met daytoy a mangipaagas.

Inarakup ni Ewing ni Nico. Narikna ni Nico nu kasanu iti arakup iti maysa nga ama. Inlukay met ni Nico ti arakupnan idi mariknana nga agtedteden dagiti luana. Immaprus lang ken Tata Ewing sa simrek.

Addan ti lakay diay komposanton ngem panpanunutenna paylaeng ni Nico. No apay a kasdiay iti kinasayaatna kanyada a pamilia. “Mabalin ngata nga isuna ti putotko ken daydi Biniang idi?” nasaludsodna iti bagina.“Ngem no isu, apay saan nga agsuil kanyak.Apay saannangaibaga kanyak nga isu ti anakko,” magulguluan ti panunutna.

Kabigatanna napanda a daras inpakita ni Gessie iti pagagasan. Adu dagiti intagubilin ti mangngagas tapnon saan unay agkissiw ken saan nga agkaro. Isu a masapulda nga ikalikagum dagitoy. Awan met sagubanitda iti kuarta gapu ta adda met tay inted ni Nico isu a nakagatangda ti amin nga agas ti anakna.

Dakkel ti gatad daydiay nga inted ni Nico. Isu nga gimmatang pay daytoy ti bassit a radio napya lang a mangngeganda dagiti damdamag iti tunggal  aldaw.

Idi idulin ni Tata Ewing ti sobra a kuarta a para met lang kenni Nico. Napanunotna daytoy nu ania iti panggedan ni Nico ta adu ti maigiggamanna a gatad. Ngem saan unay inintunaran daytoy a banag gapu ta adda pay naun-uneg a kayatna a maammuan.

            Napan ti lakay diay lugarda idi ken Biniang, parte met lang ti La Union. Nagpakada daytoy iti baketna ngem saanna nga inbaga ti us-usto a gagarana. Kayatna ngamin a maammuan nu sibibbiag pay ti putotna. Nagawid isuna nga awan  naalana nga impormayon.

            Rabii idin ngem agsarsaritada pay laeng ken Nico. Idi kellaat a mapan ti saritaanda iti kabibiagda.“Ania gayam ti pagubraam barok?” saludsodna a masdaaw la unay.

“Ikarim pay lang tata.Dimo ibagbaga uray siasinoman,” aglalabbet ti riknana.

“Wun saan la ketdi a madi.Ania aya kadi ti pagsapulam.Maikaniwas kadi iti paglintegan,” salusodna a maburiburan.

“Saan. Maysaak nga assetdagiti agipatpatungpal linteg ken nu uray asino a mangala kanyak. Ngem addan butengko gapu idi naminsan nga rabii.Nakitak diay pinapatayna a kadwak nga asset. Diay met lang kadwadaa polis ti nangpapatay ta konektado daytoy kadaydiay tiktiktikanna. Maysa isuna kadagiti akin bagi daydiay a negosyo ti shabungem di ammo dagiti kakadwana.Itan, siak ti ipasabakda idiay.Mabutengak nga agipulong tata baka siak ti isarunona.Madiak met nga agsaan ta baka agpanunotda nga adda ammok. Ania aramidek tata?” mabutbuteng dagiti matana.

“Narigat dayta kasasaadmo barok.Agpaysu pati siak diak ammo’t aramidek.Kadwada ti kabusormo, adda latta matana iti uneg. Dimo pay ammo nu asino ti pagtaltalkam. Ti kamayatanna dayta agsapulka latta ti nasaysayaat a trabahon,” patigmaan ti lakay.

“Nakitayon kadi daydiay a kadwak immay isuna kanu ditoy ngem inbagayo kanu nga saannak agyan ditoy,” insaludsodna.Nagpanunot ti lakay “Adda idi immay ngem Alex ti sapsapulenna,” kinunana.

“Siak daydiay tata isu iti parparbu nga inbagak a naganko. Uray dina ammo ti agpaypaysu a siak nasigedko daydiay a gayyem,”  diretso nga inpudnona.

Kellaat nga immay ni Selang isu nga naputulda ti saritaanda. Nagayab daytoy a maturog. Kabigatanna awanen ni Nico ngem adda surat nga inbatina.

Nagturong ti lakay a mapan mangpagandar ti pagdenggan sa napan nagluto. “Maysa a lalaki ti natay kadaydiay pinagrespundeda iti maysa a maipagpagarup a pagar-aramidan ti maipawil nga agas. Naammuan nga ni Steve Florez ti natay. Maysa a kadwa dagiti polis.”

Nakigtot idi mabasana ti surat nga Steve “Oscar” Florez ti agpaypayso a nagan ni Nico. Naglaon pay daytoy ti kuarta nga mabalin nga urnongna. Naisaad pay idtoy a kasapulan ti gayyemna ti justisia isu nga ipalpasna lang daytoy santo agsapul ti naul-ulimek a biag agramanda.

Isu daytoy ti nabayagdaa nagsaritaan kenni Simio Florez, ama ni Steve Florez.Diay dimmukot kanyana diay kamposanto.Maysa isuna nga baknang a negosyante.

WAKAS